Nếu viết về nơi sinh ra và lớn lên, ai cũng có thể viết được một bài hồi ký cho riêng mình. Hôm nay tôi viết bài Nha Trang, thành phố nơi tôi sinh ra, lớn lên và đã xa rời.

Nha Trang là nơi tôi chào đời. Ngày ấy ba má tôi phải rước cô mụ về nhà để đón tôi ra với đời chớ không phải đi bệnh viện. Nhà của ba má tôi là  nơi cắt rún của tôi. Nha Trang là nơi chôn nhau của tôi. Tôi lớn lên ở Nha Trang, tôi đi học xa và về lại  Nha Trang mỗi năm. Tôi trở về Nha Trang mỗi kỳ về thăm con trai nơi ba má tôi  tình nguyện nuôi dùm khi tôi phải về nhà chồng lo phần dâu con.

Xa quê bao năm rồi, Nha Trang là nơi tôi tự nhủ lòng bắt buộc mình phải về trước hết. Nha Trang của tôi là nơi níu kéo tôi về và trở  về để nhìn lại căn nhà nơi đó ba má tôi đã cho anh em chúng tôi những tuổi vàng tuổi ngọc.

Ngày xưa Nha Trang của tôi là thành phố hiền hòa nắng ấm, về lại mỗi năm sau những tháng ngày trên đại học, Nha Trang vẫn là thành phố hiền hòa nắng ấm của tuổi thanh xuân của chị em tôi và của bao bạn bè. Bao nhiêu năm xa xứ trở lại quê nhà, tôi ước ao Nha Trang của tôi vẫn là thành phố hiền hòa nắng ấm của muôn đời.

Nếu ai nói Nha Trang bây giờ đẹp hơn xưa, tôi chỉ  im lặng nghe. Nếu ai đưa hình Nha Trang bây giờ với nhà cửa xây cất gấp mấy trăm lần và nói Nha Trang đẹp hơn xưa mấy triệu lần, tôi cũng chỉ im lặng nhíu mày và thầm nghĩ, đẹp gì cái kiểu cất nhà lởm chởm đó. Những con đường yên vắng nối ra biển, bây giờ sao tấp nập lạ lùng. Vẻ bình dị hiền hoà giờ đây không còn nữa.

Tuổi thanh xuân của tôi ở cái thành phố nắng ấm ấy đã qua đi, giờ đây trở về với trái tim khô, tóc không còn xanh, mắt không còn trong, má không còn căng nắng và gió biển. Làm sao tìm lại được cái thôi thúc những buổi trưa hè trốn nhà đội nắng xách búa đi đập hột bàng với mấy đứa em và mấy và bạn hàng xóm. Chỉ đi một khúc đường là tới toà tỉnh, chỉ cần rảo vòng vòng là tìm ra bao nhiêu bàng khô trong công viên bên cạnh ty bưu điện… Và sau khi đập bàng mê say, chạy cái vèo khúc đường Lăng Ông, chỉ cần lách vô cánh cửa sắt, quăng cái búa lại trên đe, chị em chúng tôi lăn kềnh lên divan giả bộ nhắm mắt, là xong một buổi trưa đập bàng đầy thú vị. Tôi đã trở về, đã tìm kiếm và mơ hồ thấy mình không tìm ra được gì hết của tuổi thơ, kể cả gió mát trong thành phố.

Năm 97 lần đầu tiên trở lại quê nhà, việc đầu tiên phải làm là về lại căn nhà 57 và 59 Phan Bội Châu Nha Trang. Nhà của ba má tôi nằm trên đường phố chính của thành phố. Chưa tới nơi mà tôi đã ngẫm nghĩ không biết con đường Phan Bội Châu tấp nập giờ ra sao. Về lại với chấp nhận nơi mình lớn khôn đã đổi chủ. Và đây tôi đang đứng trước dãy phố cũ. Ồn ào tấp nập của năm xưa nay vẫn quang cảnh đó. Hàng xóm những người còn ở lại vẫn có thể nhìn ra tôi.

Không chần chờ, bước mau vô căn nhà xưa, vẫn cái náo nức của mỗi lần trở về, tôi mạnh bước lần vô cánh cửa sắt ngăn gian hàng và phòng khách với thế giới của riêng gia đình chúng tôi. Hai tay níu lấy song sắt, mặt áp sát, mắt mở to để đón nhận luồng gió mát từ sân thượng trên tầng lầu bốn thổi xoáy xuống, cảm giác ấy tôi biết rằng cả ba má hay anh tôi và các em của tôi đều mong đợi nếu lần đầu tiên trở về nhà, để cảm nhận cái  mát lạnh của gió biển trong thành phố.

Tôi đã làm như vậy, và trong khoảnh khắc đó, mắt tôi không thấy mát, da tôi không cảm được gì. Tầm mắt tôi bị án ngữ bởi tấm cửa nhà sau ngăn cái giếng nước và nhà bếp. Tất cả trong ánh sáng tối mờ thinh lặng, mấy bậc cầu thang xoắn ốc, nơi con trai tôi ngồi mỗi xế chiều đợi bà ngoại bẻ cho miếng bánh tráng trét đường,  giờ đây đầy bụi bậm dơ dáy. Cảm giác đón nhận gió không có, tầm mắt nhìn bị án ngữ, tôi cảm nhận đươc căn nhà giờ đây đã thành vô chủ.  Họ đã biến căn nhà  vàng căn nhà ngọc của anh em chúng  tôi thành những căn hộ cho những người ở đâu tới, họ nấu ăn bửa củi nuôi heo ngay cả trên tầng sân thượng, họ ngăn che tất cả, cả gió mát và ánh sáng mặt trời.

Hụt hẫng, tôi hối hả quay ra để không bị bắt về tội xâm nhập gia cư bất hợp pháp. Rưng rưng nuốt hết xuống ,tôi cúi mặt bước nhanh ra cửa. Ngồi bệt xuống bậc thềm trước nhà. Bậc thềm này khi xưa những ngày mưa lớn, chị em chúng tôi ngồi xếp tàu thủy ghe thuyền thả trôi với bao nhiêu mơ uớc cuốn đi theo dòng nước. Một trong những ước mơ nhỏ nhoi của tuổi thơ chúng tôi là ước sao nước ngập tới bậc thềm này để chị em chúng tôi có thể ngồi thả ghe mà không bị ướt đầu. Má tôi vẫn nói tụi bay ước kiểu đó nhà người ta dưới xóm Cồn bị trôi hết sao.

Miên man nghĩ ngợi, tự dưng tôi ngước mặt nhìn trời và ước trời mưa. Ước sao mưa thiệt lớn để cuốn trôi hết rác rến trên thềm nhà,  ước  sao trời mưa to gió lớn trút đủ nước để tôi chùi sạch đất cát dơ dáy bám đầy thềm, để giúp tôi tìm được lại cái mát lạnh của nền gạch bông năm xưa. Sao chẳng thấy gì,  đường Phan Bội Châu vẫn ồn ào tấp nập,  trời Nha Trang chang chang nắng mà đương không sao tôi chỉ thấy nước, toàn là nước, nước trước mắt, nước trên má và nước bao phủ ngập tràn.

Phạm Thị Hồng Loan - Nữ Trung Học 12A2 1970-71